Willem Gruter Bac van Broechoven

• Birth Notes
  • 
    http://genealogie-van-son.blogspot.nl/p/stamboom.html
    
    Willem (Gruter) BAC van BROECHOVEN, geb. ca. 1285,1285 (HJA v.Son) , circa 1290. Overleden v6 07 1350.
    Willelmus krijgt op 27 12 1309 het oude goet de Broechoven in zuid oost Tilburg van zijn vader Waltherus Bac van Baescot: De oudste vermelding van dit stamgoed van de Van Broechovens vinden we volgens HJA van Son in een schepenakte van 27 december 1309, die voorkomt in het cartularium van de abdij van Tongerloo. Die akte vermeldt dat Walterus Bac de Baescot aan zijn zoon Willelmus had overgedragen de 'Aniqua bona de Broechoven' (Bron: Leo Adriaenssen, Tilburg in de middeleeuwen). Tilburg was omstreeks 1300 verdeeld in een aantal domeinengoederen, te weten: 1.Goet ten Herstal, 2. Goet Inthout, 3. Goet ter Rijt/van de Riet en 4. Oude Goet van Broechoven.
    1309, december 27 (Camps 808): Schepenen van Oesterwiic oorkonden dat Wouter Bac van Baschot de oude goederen van Broekhoven bij schepenvonnis heeft overgedragen aan zijn zoon Willem, waarna deze overgedragen heeft aan Henric Bac van Westilburg ten behoeve van de Abdij Tongerlo 6 mud rogge jaarlijks Bossche maat op St.Andreas in Westilborgh supra domum granarii dictorum religiosorum persolvere et pagabiliter deliberare op de helft  van de goederen van Broekhoven een beloofd heeft een cijns van 3 1/2 schelling te zullen betalen. Datum in festo Iohannis Ewangeliste hyemalis, anno domini MmoCCCmo nono. Nos Enghelbertus Faber de Tilborch et Thomas Coelboerne, scabini in Oesterwiic".
    "In 1330 verkochten vrouw Helewigis, weduwe van Willem van Broechoven, en hare zoonen Walter Bac en Hendrik, nog een twaalfde gedeelte der oude tienden, en Godeschalck, priester van Duffel, wordt in het doodboek herdacht als hebbend ?novaaltienden? van Tilburg des klooster……...". (Bron: deel van tekstfragment uit "De abdij van Tongerloo: geschiedkundige navorschingen", Waltman van Spilbeeck (L. Taymans Nezy, 1888   651 pag).(Dient nader onderzocht te worden).
    Nadat Heylwigis, de weduwe van Willelmus was overleden, werden haar goederen op 24 maart 1390 door haar kleinkinderen verdeeld. Voor zover die goederen in Tilburg lagen en dus bezittingen van Willelmus waren geweest, betrof het: dat aude goet te Broechoven;een akker te Broechoven; het Ezelsven; een bunder weide in Tilburg; 'bona dicta'te Broechoven. Het 'aude goet' wordt in de delingsakte niet nader omschreven. Het was in 1390 verpacht aan Geenkinus Pauwels Wittenzoon en kwam in bezit van de oudste kleinzoon van Heylwigis, Wilhelmus van Broechoven, schout van Oisterwijk, die het goet in 1407. Het wordt dan genoemd 'De mansus het goet te Broechoven'. De 'Bona dicta te Broechoven', die zeker onderdeel was geweest van de 'Antiqua Bona' kwamen in 1390 in handen van de kleindochter van Heylwigis, die ook Heylwigis heette. Zij was getrouwd met Gerardus van Zidewynden en werden daardoor van het samgoed afgescheiden. Volgens de delingsakte waren die goederen verpacht geweest aan Johannes die Leuwe, die toen overleden was. (Bron: HJA van Son).
    1342: Hij is in 1342 eigenaar van cijnsplichtige goederen in Tilborch.Volgens een aantekening in het cijnsregister dat circa 10 jaar is gebruikt, gingen deze goederen over op zijn weduwe Heylwigis. Hij is overleden tussen 1342 en 1362. "Heylwigis relicta Willelmi de Broechoven" staat voor die goederen te boek in het cijnsregister van 1380
    (ARA Brussel, Chambres des Comptes nr. 45039 fol 136, nr. 15072 fol. 86.). In een enkele akte komt zij voor als Heylwigis de Broechoven en is overleden voor 10 augustus 1386. (Protocol 's Hertogenbosch nr.1177 fol.31'7). Zij bezat een huis in 's Hertogenbosch in de Hinthamerstraat (Prot. van 's Hertogenbosch 1179, fol 476). 1347 en 1350: Uit 2 akten van van 1347 en 1350 blijkt dat het gruitrecht, het alleenrecht tot het leveren van gruit voor het brouwen (fermenteit, dat wil zeggen de gruittol) in handen was van Willem Bac van Broechoven. In de akte van 1347 wordt hij aangeduid als ' Wilhelmi fermentatoris'(de gruiter) en in 1350 als 'Wilhelmi quondam dicti Gruyter'. Later heeft hertogin Johanna dit gruitrecht verpacht aan Johannes de Jode. In een Bossche schepenakte van 1 februari 1395 beloven zeven aanzienlijke inwoners van Tilburg en Goirle aan deze Johannes een zekere som te betalen waarop deze afstand doet van de gruit, dat in deze akte wordt aangeduidt als maheria villarum de Tilborch et de Goerle et totius jurisdictionis dicte dincbanc de Tilborch et de Goerle.(Bron: Trommelen, J.R.O. & M.P.E./Tilburgse toponiemen in de 16e eeuw.)
    http://www.geheugenvantilburg.nl/component/option,com_raadplegen/Itemid,11/id,2068/limitstart,345/). Uit twee akten (van 1347 en 1350) blijkt echter duidelijk dat het gruitrecht (fermenteit, d.w.z. de gruittol) vóór die tijd nog in handen was van Willem Bac van Broeckhoven (overleden tussen 1342 1350), die in de eerste akte (1347) wordt aangeduidt als "Wilhelmi Fermentatoris" (de gruiter) en in 1350 als "Wilhelmi quondam dicti Gruyter". Deze Willem van Broeckhoven had het "Oude Goet van Broeckhoven" verkregen van zijn vader Walterus Bac van Baescot. Hieruit mogen we gevoeglijk concluderen dat dat Gagelveldt en de Gagelvelden deel uitmaakten van het Oude Goet van Broeckhoven.
    (Bron: Trommelen, J.R.O. & M.P.E./Tilburgse toponiemen in de 16e eeuw).
    Gruit:Gruit is een kruidenmengsel dat wordt gebruikt als smaakmaker bij het brouwen van bier. De samenstelling van gruit is streekafhankelijk en werd in vroeger tijden zwaar gereglementeerd met belastingen. In eerste instantie zat in gruit geen hop. In de 14e eeuw werd het nut van hop bij het bierbrouwen ontdekt. Hop voorkomt namelijk bederf en besmetting door slechte gisten. In 1364 werd in het Heilig Roomse Rijk de Novus modus fermentandi cervisiam (Een nieuwe methode om bier te brouwen) ingevoerd. Deze wet regelde het gebruik van hop in gruit waardoor gebieden in het toenmalige Heilig Roomse Rijk een langere geschiedenis hebben van hopbrouwen. In Franse gebieden was het gebruik van hop in gruit nog lange tijd verboden, waardoor er een rijkere traditie is aan kruidenbieren, bijvoorbeeld het Belgisch witbier. In gruit zitten onder meer de volgende ingrediënten: rozemarijn, gagel, salie, duizendblad en laurierbessen. Door de heren van Gruuthuse in Brugge werd er in hun 'gruut' hoofdzakelijk gedroogde bloemen van de gagel gebruikt. De brouwer betaalde, al was het bier voor eigen gebruik, een gruitbelasting. Na het vervangen van gruit door hop, werd ook deze belasting naar hop overgedragen. (bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Gruit).Willem zou eerder getrouwd geweest kunnen zijn. In de oudst bewaarde verkoopakte van het pand 'De Haan', Markt 17 Den Bosch: De oudste transportbrief van dit huis is die van 1312, waarbij ten overstaan van Arnold Dicbier en Daniel de Aggero (van Dijck), schepenen van den Bosch, Adam Enesse, genaamd mitten spronghe, dat huis, hetwelk toen gezegd werd te zijn: ,domus et area, sitae juxta forum de Busscho ho Ducis inter domum et aream quondam Everardi, caccabarii, ex uno latereet domum et aream Wouteri, calcificatoris, ex alio latere", verkocht aan Willem Bac van Bacschot en diens huisvrouw Katharina. In de zestiende eeuw was de ook hierboven genoemde familie Pelgrom eigenaar van De Haan   ook wel De Gulden Haan genoemd   maar later raakten de beide huizen weer in verschillende handen. De apotheker Aert Pleviers, de burgemeester van Oss Johannes van Iperen en de zilversmid Andries Somers waren er ondermeer eigenaar van. In 1749 werd de tin  en loodgieter Joseph van Weert eigenaar die het in 1782 op zijn beurt verkocht aan Godefridus van Lanschot, zoon van bovengenoemde Cornelis van Lanschot, 'middelmatig van postuur, eenigszins pokdalig en dragende eene paruik op het hoofd'. Vijf jaar later, in 1787, werd het pand geplunderd tijdens een opstand van het garnizoen. Honderden spullen werden gestolen en veel is vernield, waaronder het bedrijfsarchief. Vele eigendommen konden later echter weer worden teruggevonden.Bron: Hans van Broekhoven). Tot de 11e eeuw waren de landsheren hier mogelijk de heren van Boxtel ( Randerode), waarna de heerlijkheid Tilburg overging op het geslacht der Giselberten (ca. 1160 ca. 1250). Na het (ogenschijnlijk) verdwijnen van de Giselberten kwam een deel van de heerlijkheid in bezit van de hertog van Brabant, die het in leen uitgaf aan leden van het geslacht Bac, voorzover deze niet reeds bepaalde delen als allodiaal goed bezaten. Net als land konden de hertog of de heren ook hun gruitrechten aan steden of personen verpachten, die hierdoor dan het alleenrecht bezaten tot het leveren van gruit. Zo had hertogin Johanna het gruitrecht van Tilburg verpacht aan Johannes de Jode. In een Bossche schepenakte van 1 februari 1395 beloven zeven aanzienlijke inwoners van Tilburg en Goirle aan deze Johannes een zekere som te betalen waaropdeze afstand doet van de gruit, dat in deze akte wordt aangeduidt als maheria villarum de Tilborch et de Goerle et totius jurisdictionis dicte dincbanc de Tilborch et de Goerle.[bron: http://www.patrickcoolen.demon.nl/OtherFamilyLinesReijnen.htm]
    Gagelveld, dat: weiland het Gagelveldt in die Gagelvelden aan de gemeijne dijck [GAT R285:34@ 3SP (153811 Gagel, ook we1 possem, Brabantse mirt, luis  of vlooienknrid genoemd, is een struik die veel voorkomt en gedijt op voedselarme, vochtige heide  en veengronden. De bladeren en bloemknoppen werden in de middeleeuwen veel gebruikt als ingrediënt van een kruidenmengsel dat gebruikt werd bij het brouwen van bier en bedoeld was om het bier pit en smaak te geven. Andere bestanddelen van de gruit waren onder meer serpentien, rosemarijn, salie, anijs, thijm, duizendblad,  hars, wijnruit en bekerkruid. Rembert Dodoens (Dodonaeus,ca.1516 1585), arts en  botanicus, schreef in zijn beroemde 'Cruydeboeck', een belangrijk naslagwerk over geneeskrachtige kruiden, met betrekking tot de gagel: (...) Het saedt van gagel is seer wann en&  dtoogh van aerdt tot scier in den .... graed. De  bladeren sijn ook wann en dtoogh, maer veel minder dan het saedt. De vrucht selve met eenighen drank inghenomen is hedigh en de hersenen schadelijck Daarom al die in het bier ghesoden oft daennede ghebrouwen wordt 't welck op verscheiden plaetsen geschiet, dan is die dranck den hoofd seer lastigh, in voegen dat hij het hooft seer ontstelt; en den mensche seer haest dronken maeckt (...). Deze plant werd geplukt op de niet ontgonnen moerassige gronden die het eigendom van de landsheer waren gebleven,en die op grond hiervan dus recht had op een vergoeding, het zogenaamde gruitgrecht. Tot de lle eeuw waren de landsheren hier mogelijk de heren van Bostel ( Randerode), waarna de heerlijkheid Tilburg overging op het geslacht der Giselberten (ca. 1160 ca 1250). Na het (ogenschijnlijk) verdwijnen van de Giselberten kwam een deel van de heerlijkheid in bezit van de hertog van Brabant, die het in leen uitgaf aan leden van het geslacht Bac, voorzover deze niet reeds bepaalde delen als allodiaal goed bezaten. Net als land konden de hertog of de heren ook hun gruitrechten aan steden of personen verpachten, die hierdoor dan het alleenrecht bezaten tot het leveren van gruit. Zo had hertogin Johanna het gruitrecht van Tilburg verpacht aan Johannes de Jode. In een Bossche schepenakte van 1 februari  1395 beloven zeven aanzienlijke inwoners van Tilburg en Goirle aan deze Johannes een zekere som te betalen waarop deze afstand doet van de gruit, dat in deze akte wordt aangeduidt als maheria villarum de Tilborch et de Goerle et totius jurisdictionis dicte dincbanc de Tilborch et de Goerle.
    Uit twee akten (van 1347 en 1350) blijkt echter duidelijk dat het gruitrecht (fermenteit, d.w.z  de gruittol) vóór die tijd nog in handen was van Willemus Bac van Broechoven (tussen 1342 1350), die in de eerste akte  (1347) wordt aangeduid als 'Willelmi Fermentatoris' (de gruiter) en in  1350 als Willelmi quondam dicti Gruyter. Deze Willem van Broechoven had het `Goet van Broechoven' verkregen van zijn vader Walterus Bac van Baescot.  Hieruit mogen we gevoeglijk concluderen dat ut Gagelveldt en de Gagelvelden deel uitmaakten van het Oude Goet van Broechoven.
    Daarnaast verkocht de hertog op zijn beurt de woeste gronden in het begin van de 14e eeuw (1329), samen met andere rechten, aan de inwoners van  Tilburg en Goirle. In 1395 bevestigde hertogin Johanna deze rechten en stelde Zij hen bovendien vrij van gruitgeld en maaldwang. (bron: http://www.historietilburg.nl/tbr/PDF/Deel%20II%20 %20G.pdf).
    Gehuwd (1) circa 1315 met Heylewigis Henricus van ZONNE, geboren circa 1290, overleden v10 8 1386, tussen 1380 en 10 8 1386 (http://members.ziggo.nl/gertjanb/f5704.htm#P22663). Archief Den Bosch: Verkoop erfcijns Schijndel: Jnkvre Heylewigis weduwe van Willelmus gend. Gruyter en dochter van wijlen Henricus van Zonne heeft een erfcijns van 20 schelling verkocht aan Ghiselbertus De Spina (van Doorn). Onderpand: huis en erf en 1 mud gerstezaad land daarachter in de parochie van Scynle.(Tafel Heilige Geest,'s Hertogenbosch, oorkonde Nr 335 | 19 augustus 1350).
    1342: Haar man Willem is in 1342 eigenaar van cijnsplichtige goederen in Tilborch.Volgens een aantekening in het cijnsregister dat circa 10 jaar is gebruikt, gingen deze goederen over op zijn weduwe Heylwigis. "Heylwigis relicta Willelmi de Broechoven" staat voor die goederen te boek in het cijnsregister van 1380 (ARA Brussel, Chambres des Comptes nr. 45039 fol 136, nr. 15072 fol. 86.).
    6 Juli 1350: wanneer Domicella Heyliwigis relicta Willelmi quondam dicti de Broechoven met haar zonen Woltherus dictus Bac en Henricus voor schepenen van 's Hertogenbosch hun 1/12 deel van de oude tiend in Westilborch verkochten aan Hubertus dictus Bac de Westilborch.
    Verkoop erfgoed WEVER HULS, Hermannus van Kuyc gend van der Stoven. aan: Goessuinus Proefst, linnenwever. van: een erfgoed in de WEVER HULS op de hoek aldaar
    lasten: erfcijns van 15 schelling aan Adam van Neynsel en Elisabeth van Zonne dochter van wijlen Johannes van Zonne van wie hij dit in erfcijns gekregen had. N.B.: alleen bewaard in gevidimeerde vorm; zie nr. 746 (d.d. 25 mei 1374). Nr 379a | 31 december 1354. In een enkele akte komt zij voor als Heylwigis de Broechoven en is overleden voor 10 augustus 1386. (Protocol 's Hertogenbosch nr.1177 fol.31'7).  Zij bezat een huis in 's Hertogenbosch in de Hinthamerstraat (Prot. van 's Hertogenbosch 1179, fol 476).
    Als weduwe bezat zij ook het oude goed te Broechoven, de "bona dicta" te broechoven, waarvan in 1371 een deel werd verkocht. Zij bezat goederen in Schijndel, twee hoeven, geheeten Die Goeide te Scoet in Zonderwijc (Velthoven) en een huis in 's  Hertogenbosch in de Hinthamerstraat. Deze goederen werden in 1390 door haar kleinkinderen gedeeld.
    De boedel van Willem en Heylwigis werd op 24 maart 1390 (nadat beiden waren overleden) door de kleinkinderen van Heylwigis gedeeld. (Gemeente archief 's Hetogenbosch R1176 fol 100). Voor zo ver deze goederen in Tilburg lagen (en bezittingen van Willem waren geweest), bestonden deze uit: Het oude goet Broechoven; een akker in Broechoven; Het Ezelsven; een bunder weide in Tilburg; "bona dicta te broechoven".
    Het Oude Goet wordt in die delingsakte niet verder omschreven. Het was in dat jaar verpacht aan Geenkinus Pauwels Wittenzoon en kwam in bezit van de oudste kleinzoon van Heylwigis, Willelmus van Broechoven, schout van Oisterwijk die er in 1407 woonde. Het wordt dan "de mansus 't goet te broechoven' genoemd. De 'bona dicta' die zeker ook deel had uitgemaakt van de 'antiqua bona'in 1309, kwam in 1390 in bezit van de kleindochter van Heylwigis, Heylwigis die getrouwd was met Gerardus van Zidewynden. Zij werden daardoor van het stamgoed afgescheiden. Volgens de delingsakte van 1390 waren die goederen verpacht geweest aan de toen overleden Johannes die Leuwe. Er wordt geen omschrijving van deze goederen gegeven, maar een deel ervan, dat reeds in 1371 door Heylwigis tweede zoon Henricus was verkocht (waarschijnlijk in opdracht van zijn moeder; de oudste zoon Walterus Bac was toen reeds overleden) omvatte : a. een huis en schuur ("inter mansionem dicti Henrici ex uno et inter ortum (tuin) quondam Godefridi de Broechoven nunc ad dictum Henricum spectantum ex alio"). b. ortum et agrum terre, gelegen 'ante dictam habitationem dicti Henrici, grenzende o.a. aan den Enenacker, toebehorende aan domicella Heylwigis de Broechoven, mater dicti Henrici. c. tres modiatas terre siligine grenzende o.a. aan het land van genoemde Henricus. d. een weide bij de Broechoven akkers belend door o.a. wijlen Godefridus van Broechoven. e. een erf bij de Broechoven akkers, geheeten dat Heyebroec, groot 10 bunders. f. pecia merice (heide of bos) bij de Broechovenakkers, groot 11,5 bunders, belend  evenals perceel e. door Heylwigis van Broechoven. Met de onder a. en b. bedoelde mancio en habitacio van Henricus wordt zonder twijfel bedoeld het Huis Broechoven, dat van zijn moeder was, maar toen door hem bewoond werd. (Bron: H.J.A. van Son, Geschiedenis en Genealogie van het geslacht Van Son, eertijds geheten Van Broechoven, p. 11 12). Uit het feit dat Godefridus blijkbaar stukken land bezat grenzend aan het erfgoed van Heylwigis, weduwe van Wilhelmus (Gruyter) van Broechoven, maak ik op dat het vermoedelijk om overerfd land gaat dat herverkaveld is geraakt. Dit impliceert dat Godefridus heel goed een (tot nu toe onbekende broer) kan zijn geweest van Wilhelmus en een vierde zoon van Wouter Bac van Baescot) (Bron:Hans van Broekhoven). Godefridus: (Nederlandsche Leeuw, 1935, p.76). In het Bossche protocol wordt Godefridus in 1316 vermeld:"1316. Vestiging erfpacht Vught. Godekinus gend. van Boechoven (?) van Esghe, schoonzoon van Metta gend. van Rudongh heeft een erfpacht van 3 s. rogge gevestigd t.b.v. Henricus gend. Berwout sr. en poorter van Den Bosch, te leveren op de goederen van de koper in Esch. Onderpand: 3 bunder akker  en moerland in de parochie van Vuecht.Lasten: 3 groten hertogscijns". (Bron: Tafel Heilige Geest, Den Bosch, Nr 93a | 12 februari 1316, N.B.: de oorkonde is door beschadiging zeer slecht leesbaar).
    En in een rapport over cultuurhistorie in de Essche Stroom over de Hoeve 'De Rudonc': "Gelegen onder Haaren en Essche.....Onderzoeksgegevens van dit pand voeren terug tot 1316. Metta genaamd van Rudonc verkoopt dan samen met haar dochter Metta, haar zoons Daekinus, Bartholomeus en Johannes en haar schoonzoon Godekinus haar goederen aan Henricus Berwout op 1 maart 1316. De Peyser was een stuk land dat bij de Roudonck hoorde, op dit stuk land lag een cijnsplicht aan de abdij van Eternach. Ook het huis en het nabijgelegen Vishuis waren omgracht"
    Stroom over de Hoeve 'De Rudonc': "Gelegen onder Haaren en Essche.... .Onderzoeks- gegevens van dit pand voeren terug tot 1316. Metta genaamd van Rudonc verkoopt dan samen met haar dochter Metta, haar zoons Daekinus, Bartholomeus en Johannes en haar schoonzoon Godekinus haar goederen aan Henricus Berwout op 1 maart 1316. De Peyser was een stuk land dat bij de Roudonck hoorde, op dit stuk land lag een cijnsplicht aan de abdij van Eternach. Ook het huis en het nabijgelegen Vishuis waren omgracht".
    (Bron: Raap rapport, 2008, De Essche Stroom, Een cultuurhistorische studie van het beekdal, p.60).
    Dochter van HENDRICK VAN ZONNE, Schepen van 's Hertogenbosch, meermalen genoemd tussen 1295 en 1320., en 2. Truda Geerlinc van den BOSCHE.
    Gehuwd (2) met ? Katharina. Mogelijk was Willemus eerder getrouwd met ene Katharina. Dat kan blijken uit: Markt 17, Den Bosch, Pand De Haan: De oudste verkoopakte van dit pand stamt uit 1312, toen Adam Enesse het verkocht aan Willem Bac van Bacschot, waarbij ten overstaan van Arnold Dicbier en Daniel de Aggero (van Dijck), schepenen van den Bosch, "Adam Enesse, genaamd mitten spronghe, dat huis, hetwelk toen gezegd werd te zijn: ,domus et area, sitae juxta forum de Busscho ho Ducis inter domum et aream quondam Everardi, caccabarii, ex uno latereet domum et aream Wouteri, calcificatoris, ex alio latere", verkocht aan Willem Bac van Bacschot en diens huisvrouw Katharina".
    In de zestiende eeuw was de familie Pelgrom eigenaar van De Haan ook wel De Gulden Haan genoemd   maar later raakten de beide huizen weer in verschillende handen. De apotheker Aert Pleviers, de burgemeester van Oss Johannes van Iperen en de zilversmid Andries Somers waren er ondermeer eigenaar van. In 1749 werd de tin  en loodgieter Joseph van Weert eigenaar die het in 1782 op zijn beurt verkocht aan Godefridus van Lanschot, zoon van Cornelis van Lanschot, 'middelmatig van postuur, eenigszins pokdalig en dragende eene paruik op het hoofd'. Vijf jaar later, in 1787, werd het pand geplunderd tijdens een opstand van het garnizoen. Honderden spullen werden gestolen en veel is vernield, waaronder het bedrijfsarchief. Vele eigendommen konden later echter weer worden teruggevonden.
    Uit het eerste huwelijk:
    1. Henricus BAC van BROECHOVEN.
    2. Walterus BAC van BROECHOVEN.

• Death Notes
  • 
    http://genealogie-van-son.blogspot.nl/p/stamboom.html