Edward Manterys

• Uwagi ogólne
  • Edward urodził się 10 września 1923r. w Kamienicy, pow. Miechów. Edward ledwie uniknął deportacji na Sybir, dokąd 10 lutego 1940r. zesłano jego rodziców i rodzeństwo.
    
    W tym czasie był w Złoczowie, gdzie uczęszczał do gimnazjum. Miał wsta do seminarium duchownego by zostać księdzem. Dnia 10 lutego 1940 roku usłyszał, że Sowieci spędzili okoliczne rodziny na dworzec kolejowy w Złoczowie. Szybko udał się tam i odszukał na peronie swoją rodzinę, mają wsiąść do wagonu. Chciał się przyłączyć do nich, ale rodzice kazali oddalić się natychmiast, by udał się na wolność. Nie chcieli, żeby i on został wywieziony na przymusowe prace i poniewierkę.
    
    Rodzice nie słyszeli od niego aż do czasu, gdy napisał do nich list do łagru w Jagszordin. Pisał, że po opuszczeniu rodziny na dworcu w Złoczowie, obawiając się aresztowania przez Rosjan, uciekł na tereny Polski okupowane przez Niemców. Ironią losu, ścigany przez Niemców, uciekł do Rosji, gdzie na Kaukazie pracował jako traktorzysta w kołchozie.
    
    Od tej pory rodzice nie mieli z nim żadnego kontaktu. Dopiero po 35 latach, jego siostrzeniec przypadkowo trafił na ślad jego dalszych losów.
    
    Z Kaukazu przyłączył się do Wojska Polskiego w Rosji, który był pod komendą rosyjskiej Armii Czerwonej. Został podporucznikiem (13 Pułk Artylerii Pancernej), pod komendą generała Maka. Jego zwiadowczy oddział liczył 300 ludzi, Polaków i Rosjan. Pełnił funkcję politycznego w swojej jednostce.
    
    W sierpniu 1944 roku Armia Czerwona wyparła Niemców pod Warszawę i zatrzymała się na prawym brzegu Wisły. Do historii już przeszła niesławna zdrada Rosji, gdy Stalin rozkazał Armii Czerwonej przeczekać, aż Niemcy stłumią szalejące wówczas Powstanie Warszawskie. Dopiero po upadku powstania, gdy Niemcy zniszczyli i wyludnili miasto, Armia czerwona w styczniu przekroczyła Wisłę i wypchała Niemców z pustego już miasta, w akcji, którą komuniści odtąd nazywają „wyzwoleniem Warszawy”.
    
    18 stycznia 1945 roku, Edward zginął w wypadku samochodowym, gdy pijany Rosjanin potrącił go łazikiem. Podczas przerwy w walkach, jego dowódca urządził mu oficjalny pochówek z honorami na Placu Konopnickiej w Warszawie. Po wojnie jego zwłoki przeniesiono na cmentarz na Bielanach, a następnie na Powązki w Warszawie, Cmentarz Komunalny, kwatery wojskowe (grób nr. 1361/46).
    
    35 lat potem, syn Edwarda siostry Krystyny, Jan Łącki, przypadkowo odnalazł jego nazwisko w spisie żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego. Następnie młodszy brat Edwarda, Stanisław, odszukał książkę, Trzynasty Pancerny, w której opisane są dzieje oddziału, w którym Edward służył i szczegóły jego śmierci.
    
    21 marca 1947 roku, brat Serafina, Wojciech Manterys (17/4/1894 – 9/1/1978), napisał list do córki Serafina, Krystyny (1930 – 23/2/1982) w Nowej Zelandii, że otrzymał od Edwarda list 3/2/1943 roku, pisany 2/12/1942 roku. Wojciech miał tylko przepisany wyjątek tego listu. Wojciech tłumaczył, że podczas okupacji niemieckiej musieli ukrywać rzeczy i palić dokumenty, które Niemcy mogliby użyć przeciwko nim. Dlatego list zaginął, za co mocno przepraszał. Udało mu się uratować tylko część treści:
    
    ...krewnych i dalszych znajomych i sąsiadów, jeżeli będziecie mieli możliwość pozdrówcie wszystkich w Niedźwiedziu i Miechowie. Niechaj przeczytają ten list tak, jakby był prosto do nich pisany. Niechaj Pan Bóg ma Was w Swojej opiece, pomódlcie się za mną i za moimi rodzicami abyśmy się wszyscy spotkali razem. List posyłam przez człowieka, który jedzie na urlop do domu do Łodzi. Teraz poczta nie idzie. Myślę, że się niedługo otworzy. Ja myślę, że będzie możliwość wrócić do kraju i zobaczyć się z Wami. Mój adres: Kaukaz, miasto Ażdżanihidze, Digoskij rejon, wieś Digosa ul. Lenina Nr. 13, dom Razdanowa Sergieja.